Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Σ ε όλους μας τυχαίνει κάποιες φορές να αμφιβάλλουμε για το αν κάναμε κάτι και να τσεκάρουμε για να βεβαιωθούμε ότι όλα βαίνουν καλώς. Παρ' όλα αυτά για κάποιους ανθρώπους τέτοιου είδους πράξεις λειτουργούν ως επαναλαμβανόμενες καταναγκαστικές τελετουργίες οι οποίες συνήθως στοχεύουν στο να 'ξορκίσουν' μια έμμονη καταστροφική ιδέα. Ευτυχώς συγκεκριμένες θεραπευτικές τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να τιθασεύσει τους καταναγκασμούς και τις έμμονες ιδέες του, και να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του.

Τι είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή:

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες και καταναγκασμούς. Οι ιδεοληψίες είναι επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες σκέψεις/ ιδέες/ εικόνες οι οποίες βιώνονται σαν εισβολή. Οι ιδέες αυτές δημιουργούν έντονη δυσφορία & άγχος στο άτομο το οποίο για να τις εξουδετερώσει προβαίνει σε καταναγκασμούς τους οποίους νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει.

Οι ιδεοληψίες:

• είναι έμμονες σκέψεις/ ιδέες/ εικόνες
• είναι επαναλαμβανόμενες, επίμονες και ανεπιθύμητες,
• βιώνονται σαν κάτι το οποίο το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει,
• προκαλούν άγχος και δυσφορία,
• είναι αδύνατο να αγνοηθούν και να αποφευχθούν,
• δεν είναι απλώς υπερβολικές ανησυχίες για πραγματικά προβλήματα της ζωής.

Οι καταναγκασμοί:

• είναι τελετουργικές και επαναλαμβανόμενες πράξεις ή σκέψεις,
• εκτελούνται για να μειώσουν το άγχος που προκαλούν οι έμμονες ιδέες,
• δεν γίνονται για ευχαρίστηση,
• γίνονται για να μειώσουν την πιθανότητα να συμβεί κάτι που το άτομο φοβάται,
• αν δεν υλοποιηθούν δημιουργούν αίσθημα έντονης πίεσης/ υπέρμετρο άγχος ('αν δεν το κάνω θα τρελαθώ/ κάτι κακό θα συμβεί'),
• δεν είναι συνδεδεμένοι ρεαλιστικά μ' αυτό που είναι σχεδιασμένοι να εξουδετερώσουν,
• είναι σαφώς υπερβολικοί.

Συχνά το άτομο αναγνωρίζει ότι το περιεχόμενο της έμμονης ιδέας του και των καταναγκασμών του είναι παράλογο ή υπερβολικό. Συνήθως το άτομο έχει έμμονες ιδέες συνδυαστικά με καταναγκασμούς- υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που απαντάται ένα από τα δύο.

Τύποι καταναγκασμών:

1. Καταναγκασμοί Καθαριότητας/ Πλυσίματος (συνηθέστεροι στις γυναίκες) π.χ. επαναλαμβανόμενο πλύσιμο χεριών/ αντικειμένων: το άτομο μπορεί να φτάσει στο σημείο να «γδάρει» τα χέρια του από το συνεχές πλύσιμο ή να πλύνει τα χέρια του 100 (ή παραπάνω) φορές τη μέρα.
2. Καταναγκασμοί Ελέγχου (συχνότερο στους άντρες) π.χ. επανέλεγχος ότι μια πράξη διατελέσθηκε: το άτομο μπορεί να επιστρέψει 10 φορές στο σπίτι για να βεβαιωθεί ότι έκλεισε το μάτι της κουζίνας
3. Καταναγκασμοί Τακτοποίησης π.χ. υπερβολική ενασχόληση με τη συμμετρία και την τάξη
4. Καταναγκασμοί Επανάληψης Πράξεων π.χ. (σιωπηλή) επανάληψη λέξεων
5. Καταναγκασμοί Παρασυσσώρευσης (Θησαυρισμού)

Επίσης οι καταναγκασμοί μπορεί να μην εκδηλώνονται σαν συμπεριφορές αλλά σαν σκέψεις (π.χ. μέτρημα, επανάληψη λέξεων, προσευχή)

Πότε ένα άτομο πάσχει από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Πολλοί άνθρωποι είναι πιθανό να έχουν έμμονες ιδέες και καταναγκασμούς. Όμως για να διαγνωσθεί ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θα πρέπει:

• να βιώνει έντονη δυσφορία ή άγχος,
• να καταναλώνει αξιοσημείωτο χρόνο της καθημερινότητας του (τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα) ενασχολούμενο με τις έμμονες ιδέες και τους καταναγκασμούς του,
• να βιώνει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική ή επαγγελματική του ζωής εξαιτίας της διαταραχής,
• να παρακωλύεται έντονα η καθημερινότητα του εξαιτίας της διαταραχής.

Όταν η εν λόγω θεραπεία δεν αντιμετωπίζεται τείνει να παίρνει χρόνια μορφή με ασθενείς να πάσχουν 10 (ή και παραπάνω) χρόνια από τη διαταραχή. Όπως συμβαίνει και σε άλλες ψυχολογικές δυσκολίες η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της διαταραχής οδηγεί σε καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα.

Θεραπευτική Αντιμετώπιση της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής:

Είναι πιθανό οι έμμονες ιδέες να φαντάζουν στο άτομο αναπόφευκτες και οι καταναγκασμοί ο μόνος τρόπος για να ανταπεξέλθει. Παρ' όλα αυτά υπάρχει θεραπεία, η Θεραπεία Εκλογής θεωρείται η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία και συγκεκριμένα η τεχνική της Έκθεσης και Παρεμπόδισης Αντίδρασης (Exposure and Response Prevention - ERP).